د افغانستان کرکټ ته ور پېښ لوی ګواښ

نورالباري مل

January 18, 2022

د سويلي افريقا په پايتخت کېپ ټاون کې دا دېوال د يوه شرمناک تاريخ يوه ژوندۍ بېلګه ده. د دې دېوال يوې خوا ته وګړي د ژوند له ټولو موډرنو اړتياوو څخه برخمن دي. خو د دېوال بلې خوا ته د څښاک پاکو اوبو ته لاسرسی هم غنیمت ګڼل کېږي. دا د سپين او تور تر منځ دېوال دی.

دلته فقط څو لسيزې مخکې لا خلګ په دې فکر ول چې تور پوستي انسانان خدای پاک د سپن پوستو د غلامۍ او چوپړ لپاره پيدا کړي دی. دلته يو تورپوستی ماشوم د سپین پوستو ښوونځي ته نږدې هم نه شوای ور تللای. د تورانو او سپينانو ښاري بسونه لا سره جلا ول. دې تبعيضي سيسټم ته يې اپارتايډ وايه. اپارتايډ يعنې جلاوالی.

د دې سيستم پر وړاندې د نيلسن منډېلا په مشرۍ د عدم تشدد په چوکاټ کې سياسي مقاومت پیل شو. خو د سويلي افريقا واکمنو سپينانو پر بې اسرې او بې وسلې لاريونوالو هر ډول تشدد او زور ازمايي وکړه. يوازې د يوه لاريون ۶۹ ګډونوال يې په ډزو وويشتل. د نېلسن منډيلا په شمول يې ډېری توران رهبران د تورو تمبو شاته ټېل وهل.

د بشري حقونو د دې ښکاره سرغړونو په خاطر د نړيوالې ټولنې او سويلي افريقا اړيکې ترينګلې شوې. د سويلي افريقا پر حکومت بنديزونه ولګېدل، ډېرو هېوادونو له سويلي افريقا سره راکړه ورکړه او اړيکې بندې کړې. په دې اړيکو کې ورزشي اړيکې هم شاملې وې.

د سويلي افريقا په ملي ورزشي لوبډلو کې تورانو ته ځای نه ورکول کېدی. او يا هم د تورانو او سپينانو لوبډلې بايد جلا جلا وای. له همدې امله د اولمپک نړيوالې کمېټې د ۱۹۶۴ په اولمپک لوبو کې د سويلي افريقا ګډون لغوه کړ.

په ۱۹۶۱ کې د فيفا له لورې د فټبال په نړيوالو لوبو او نړيوال جام کې هم د سويلي افريقا پر ګډون بنديز ولګول شو. که څه هم سويلي افريقا دې ته اماده شوه چې د ۱۹۶۶ نړيوال جام ته يوازې د سپينانو لوبډله ولېږي او د ۱۹۷۰ نړيوال جام ته د تورانو لوبډله. خو دا وړانديز د فيفا له خوا نه ومنل شو. د سويلي افريقا د فټبال پر لوبډله دې بنديز ۳۲ کاله دوام وکړ، او بلاخره د اپارتايډ سيسټم تر ختمېدو وروسته په ۱۹۹۲ کې سويلي افريقا ته بيرته د فيفا غړيتوب ورکول شو.

لوبې او سياست به سره جلا وي يا نه، خو کله چې په يوه هېواد کې د بشر پر اساسي انساني حقوقو تېری کېږي او په بدل کې يې نور هېوادونه له دې هېواد سره د لوبو پرېکون اعلانوي دا څه نوې خبره نه ده. تېر کال د روسيې له لورې پر يوکراين د بريد له امله د انګلستان، پولنډ او سويډن لوبډلو له روسيې سره د لوبو پرېکون اعلان کړ. د ۲۰۲۲ په فبروري کې فيفا او يو اي ايف اې د روسيې پر ټولو کلبونو او ملي لوبډلو بنديز ولګاوه.

د دې تر څنګ، ولادمر پوټين چې د جوډو د نړيوال فدراسيون افتخاري مشر وو، د فدراسيون له لورې له دې دندې ګوښه کړل شو.

د کرکټ لوبغاړي او لوبه هم د سياسي حالاتو له اغېز څخه مثتنی نه دي.

فبروري ۱۰، ۲۰۰۳.

د کرکټ په نړيوال جام کې زيمبابوې د نيميبا پر وړاندې د خپلې لومړۍ لوبې لپاره ميدان ته داخلېږي. په دې شپو کې د زيمبابوې سياسي اوضاع کړکېچنه ده، د زيمبابوې لوبډلمشر اېڼدي فلاور او يوه بل لوبغاړي هنري اولونګا پتېيلې ده چې په دې لوبه کې به د اعتراض په بڼه تور بازوبند اغوندي چې په زيمبابوې کې د جمهوريت د مرګ په خاطر يو سيمبوليک وير وکړي. د دوی په دې کار مخ تر مخه د کرکټ بورډ اداره نه ده خبره. دوی پوهېدل چې دا کار شايد دوی ته ډېر ګران تمام شي. خو بيا هم دوی دا جرئت وکړ. او وروسته يې په خپله اعلاميه کې وویل چې د ظلم پر وړاندې بې تفاوته پاتېدل ورته ناشوني ول. د دې اعتراض په خاطر دا دواړه لوبغاړي مجبور کړل شول چې تر نړيوال جام سمدستي وروسته کورناستي شي. اولونګا له هېواد سره په خيانت تورن شو چې دا عمل په زيمبابوې کې په مرګ د محکومېدلو وړ دی. اولونګا په مرګ وګواښل شو. وروسته دې دواړو لوبغاړو د تل لپاره زيمبابوې پرېښوده.

په زيمبابوې کې د بشري حقوقو د پايمالۍ په خاطر په ۲۰۰۸ کې انګلستان له زيمبابوې سره خپلې پلان شوي لوبې لغوه کړې، او د زيبمابوې پر ځای يې د لوبو لپاره د سريلنکا کوربتوب وکړ. همدا ډول د انګلستان حکومت خپلې خاورې ته د زيمبابوې د لوبډلې پر داخلېدو هم بنديز ولګاوه. خو يو کال وروسته په انګلستان کې د کرکټ نړيوال شل اوريز جام پلان شوی وو. د هندوستان، اسټراليا او د کرکټ د نړيوالې شورا په منځګړيتوب بلاخره زيمبابوې دې ته مجبوره کړل شوه چې د کرکټ په نړيواله شورا کې د خپل بشپړ غړيتبو او بودجې د خوندي کولو په خاطر د ۲۰۰۹م په نړيوال جام کې له ګډون څخه په خپله خوښه پر شا شي.

په تاريخي لحاظ ورزشي سيالۍ او د سياليو کوربتوب تل د سياسي او ډيپلوماټيکو اړيکو د يوه افزار په توګه کارول شوي دی.

د بېلګې په ډول د ۲۰۲۲ د ژمني اولمپک سيالۍ چې په چين کې تر سره شوې، امريکا، اسټراليا، نيوزيلېنډ، کاناډا، يوکې او ځينو نورو هېوادونو په دې خاطر ډيپلوماټيک بايکاټ ورسره اعلان کړ چې چين په ايغور کې د مسلمانانو او نورو لږکيو پر وړاندې د بشري حقوقو په نقض او جنايتونو تورن دی.

له اسرائيلي لوبډلو سره د فلسطين په خاطر د ځينو هېوادونو او لوبغاړو پرېکون در واخلئ، لنډه دا چې د لوبو د بنديزونو دې ته ورته بېلګې د نړۍ په معاصر تاريخ کې خورا ډېرې دي.

د لوبو او سياست يا د لوبو او بشري حقوقو د سرغړاوي د تړون يوه بله ښکاره بېلګه د ملګرو ملتونو د ۱۹۸۵ د لوبو د اپارتايډ ضد کنوانسيون پرېکړه ده چې په دې کنوانسيون کې ۶۲ هېوادونه غړيتوب لري او ټولو دا منلې ده چې د کنوانسيون غړي هېوادونه به يې له هغو هېوادنو سره لوبې نه کوي چې د اپارتايډ غوندې د بشري حقوقو ضد قوانين لري.

خو پوښتنه دا ده چې دا بنديزونه څومره اغېزناک دي. ايا پوټين به د فټبال په خاطر له خپله فکره پر شا شي؟ يا د زيمبابوې مشر موګابي ته تر خپلې څوکۍ د زيمبابوې کرکټ مهم وو؟ که څه هم موګابي د کرکټ يو لوی مينوال وو، خو د زيمبابوې کرکټ يې تر خپل سياست قربان کړ. يا دغه ملا ته کرکټ دومره مهم دی چې په خاطر يې خپلې پرېکړې او فکر بدل کړي.

خو د لوبو د بنديزونو ډېری پلويان په دې باور دي چې دا بنديزونه اغېزناک ثابتېدای شي. د دوی عمده دليل دا دی چې دې بنديزونو په سويلي افريقا کې د اپارتايېډ د ختمولو په بهير کې غټه مرسته وکړه. خو دوی دا هېروي چې اپارتايډ د لوبو په بنديزونو پای ته نه دی رسېدلی. د اپارتايډ د ختمولو لپاره د نېلسن منډېلا غوندې تورپوستو رهبرانو زندانونه او شکنجې تېرې کړې. د اپارتايډ د ختمولو لپاره تورانو پخپله مبارزې وکړې، د واکمن رژيم مرميو ته يې ځيګرونه ورکړل.

بله مهمه خبره دا چې د اپارتايډ په ختمولو کې يوازې د لوبو بنديزونه نه ول، هلته له سويلي افريقا پر سوداګرۍ، ډيپلوماسۍ، او هر ډول اقتصادي اړيکو د ډېرو هېوادونو له خوا په يوه خوله بنديزونه ولګول شوه. داسې نه وه لکه دا اوس چې مشرانو ته يې په بوجيو کې نغد ډالر ور لېږي خو د کرکټ پر بېچاره لوبغاړو يې بنديزونه لګوي.

خو دا خبره هم بايد له پامه نه ورغوځول شي چې د اقتصادي بنديزونو تاوان هم د واکمنانو پر ځای عامو وګړو ته رسېږي. ايران در واخلئ: پر ايران د اقتصادي بنديزونو په پايله کې د غربت او بېکارۍ کچه يو په دوه شوه، خو واکمنان يې بيا هم پر خپلو خبرو ټينګ ولاړ دي.

د لوبو د دغه ډول بنديزونو تر ټولو غټ تاوان هغه بېچاره لوبغاړو ته رسېږي چې خپل ټول عمر يې دې ته زحمت کښلی وي چې ملي لوبډلې ته ورسېږي. يا تر ډېرو کړاوونو وروسته يې يوه مقام ته ځان رسولی وي.

دا ډول بنديزونو د زيمبازوې د کرکټ ملا ور ماته کړه. که جدي بحثونه او باتدبيره هڅې وه نه شي نو داسې يې وګڼه چې د افغانستان کرکټ هم په ډېره چټکۍ هماغه لور ته روان دی.

اخځليک:

The Guardian | Racial segregation on US inter-state transport to end – archive, 1955

https://www.theguardian.com/world/2020/nov/26/racial-segregation-on-us-inter-state-transport-to-end-archive-1955

Los Angelas Times | Nelson Mandela Helped Popularize us of Sanctions

https://www.latimes.com/world/la-xpm-2013-dec-06-la-fg-nelson-mandela-sanctions-20131207-story.html

Olympics | Find Out Why South Africa Was Barred From the Olympics for 32 Years

https://olympics.com/en/featured-news/why-south-africa-barred-from-the-olympics-apartheid

RT | Sporting sanctions: How do Russia’s compare with other nations?

https://www.rt.com/sport/553041-historic-sporting-sanctions-russia/

Time Magazine | These Are the Countries FIFA Has Ever Banned From the World Cup

https://time.com/6234776/countries-banned-world-cup-russia/

FIFA | FIFA/UEFA suspend Russian clubs and national teams from all competitions